Решение неравенств с одной переменной под знаком модуля
Правило раскрытия модуля в неравенствах
Исходя из сведений о совокупности неравенств (см. §39 данного справочника), для простейшего неравенства с модулем можем записать:
$$ |x| \lt a \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ |x| \lt a \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} a \lt 0 \\ x \in \varnothing \end{array} \right.} \end{array} \right. \Rightarrow {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} x \lt a \\ x \ge 0 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} -x \lt a \\ x \lt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ \left[ \begin{array}{cc} 0 \le x \lt a \\ {\left\{ \begin{array}{c} x \gt -a \\ x \lt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ \left[ \begin{array}{cc} 0 \le x \lt a \\ -a \lt x \lt 0 \end{array} \right. \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ -a \lt x \lt a \end{array} \right.} $$
Неравенство $|x| \lt a$ при неотрицательных $a \ge 0$ равносильно интервалу:
$$ {\left\{ \begin{array}{c} |x| \lt a \\ a \ge 0 \end{array} \right.} \iff -a \lt x \lt a $$
При a < 0, $x \in \varnothing$ - решений нет, т.к. модуль не может быть меньше отрицательного числа.
Например:
$ |x| \lt 5 \iff -5 \lt x \lt 5 или x \in (-5;5) $
$ |x| \lt -3 \iff x \in \varnothing$ - решений нет
Рассмотрим неравенство:
$$ |x| \gt a \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} x \gt a \\ x \ge 0 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} -x \gt a \\ x \lt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} x \gt a \\ x \ge 0 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} x \lt -a \\ x \lt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ \left[ \begin{array}{cc} x \gt a \\ x \lt -a \end{array} \right. \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} a \lt 0 \\ \left[ \begin{array}{cc} x \ge 0 \\ x \lt 0 \end{array} \right. \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} a \ge 0 \\ x \lt -a \cup x \gt a \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} a \lt 0 \\ x \in \Bbb R \end{array} \right.} \end{array} \right. $$
Неравенство $|x| \gt a$ при неотрицательных $a \ge 0$ равносильно двум открытым лучам:
$$ {\left\{ \begin{array}{c} |x| \lt a \\ a \ge 0 \end{array} \right.} \iff \left[ \begin{array}{cc} x \gt a \\ x \lt -a \end{array} \right. \iff x \lt -a \cup x \gt a $$
При a < 0, $x \in \Bbb R$ - любое число, т.к. модуль всегда больше отрицательного числа.
Например:
$|x| \gt 5 \iff x \lt -5 \cup x \gt 5$ или $x \in (-\infty;-5) \cup (5;+\infty)$
$|x| \gt -3 \iff x \in \Bbb R$ - любое число
Примеры
Пример 1. Решите неравенство:
$а) |x+7| \lt 3$
$|x+7| \lt 3 \iff -3 \lt x+7 \lt 3 \iff -3-7 \lt x \lt 3-7 \iff -10 \lt x \lt -4 $
$ x \in (-10;-4) $
$ б) |x-3| \lt -1 $
Модуль не может быть меньше отрицательного числа:
$x \in \varnothing$, решений нет
$ в) |2x+5| \gt 3 $
$ |2x+5| \gt 3 \iff \left[ \begin{array}{cc} 2x+5 \lt -3 \\ 2x+5 \gt 3 \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} 2x \lt -8 \\ 2x \gt -2 \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} x \lt -4 \\ x \gt -1 \end{array} \right. \iff x \lt -4 \cup x \gt -1 $
$x \in (-\infty;-4) \cup (-1;+\infty)$
$ г) |3x+7| \gt -1 $
Модуль всегда больше отрицательного числа:
$x \in \Bbb R$, любое число
Пример 2. Решите двойное неравенство:
$ 1 \lt |5x-4| \lt 11 $
Способ 1
$ 1 \lt |5x-4| \lt 11 \iff {\left\{ \begin{array}{c} |5x-4| \gt 1 \\ |5x-4| \lt 11 \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} \left[ \begin{array}{cc} 5x-4 \lt -1 \\ 5x-4 \gt 1 \end{array} \right. \\ -11 \lt 5x-4 \lt 11 \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} \left[ \begin{array}{cc} 5x \lt 3 \\ 5x \gt 5 \end{array} \right. \\ -7 \lt 5x \lt 15 \end{array} \right.} \iff $
$$ \iff {\left\{ \begin{array}{c} \left[ \begin{array}{cc} x \lt 0,6 \\ x \gt 1 \end{array} \right. \\ -1,4 \lt x \lt 3 \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} x \lt 0,6 \cup x \gt 1 \\ -1,4 \lt x \lt 3 \end{array} \right.} \iff -1,4 \lt x \lt 0,6 \cup 1 \lt x \lt 3 $$
Способ 2
$ 1 \lt |5x-4| \lt 11 \iff \left[ \begin{array}{cc} -11 \lt 5x-4 \lt -1 \\ 1 \lt 5x-4 \lt 11 \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} -7 \lt 5x \lt 3 \\ 5 \lt 5x \lt 15 \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} -1,4 \lt x \lt 0,6 \\ 1 \lt x \lt 3 \end{array} \right. $
Ответ: $x \in (-1,4;0,6) \cup (1;3)$
Пример 3. Найдите все целые решения неравенства:
а)$ |x^2+4| \lt 15 $
$$ |x^2+4| \lt 15 \iff -15 \lt x^2+4 \lt 15 \iff -19 \lt x^2 \lt 11 \iff 0 ≤ x^2 \lt 11 $$
Целые решения:
$x \in \{0; \pm 1; \pm 2 \pm 3 \}$
б*) $ |x^2+4x| \lt 5 $
$$ |x^2+4x| \lt 5 \iff -5 \lt x^2+4x \lt 5 \iff {\left\{ \begin{array}{c} x^2+4x \gt -5 \\ x^2+4x \lt 5 \end{array} \right.} \iff {\left\{ \begin{array}{c} x^2+4x+5 \gt 0 \\ x^2+4x-5 \lt 0 \end{array} \right.} $$
В первой параболе $D \lt 0$, координаты вершины (точка минимума):
$x_0 = - \frac{b}{2a} = - \frac{4}{2} = -2, y_0 = 4-8+5 = 1 \gt 0$ - парабола всегда положительна
Первое неравенство выполняется при любом $x \in \Bbb R$.
Решаем второе неравенство:
$$ x^2+4x-5 \lt 0 \iff (x+5)(x-1) \lt 0 \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} x+5 \gt 0 \\ x-1 \lt 0 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} x+5 \lt 0 \\ x-1 \gt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} x \gt -5 \\ x \lt 1 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} x \lt -5 \\ x \gt 1 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} -5 \lt x \lt 1 \\ x \in \varnothing \end{array} \right. $$
Получаем: $-5 \lt x \lt 1 $
Целые решения из найденного интервала:
$ x \in \{-4;-3;-2;-1;0\} $
Пример 4. Решите неравенство: $x^2+3|x|-4 \lt 0$
Замена переменных: $ {\left\{ \begin{array}{c} t = |x| \\ t^2+3t-4 \lt 0 \end{array} \right.} $
Решаем: $t^2+3t-4 \lt 0 \iff (t+4)(t-1) \lt 0 \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} t+4 \gt 0 \\ t-1 \lt 0 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} t+4 \lt 0 \\ t-1 \gt 0 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff \left[ \begin{array}{cc} {\left\{ \begin{array}{c} t \gt -4 \\ t \lt 1 \end{array} \right.} \\ {\left\{ \begin{array}{c} t \lt -4 \\ t \gt 1 \end{array} \right.} \end{array} \right. \iff$
$\iff \left[ \begin{array}{cc} -4 \lt t \lt 1 \\ t \in \varnothing \end{array} \right. \iff -4 \lt t \lt 1$
Возвращаемся к исходной переменной:
$ -4\lt |x|\lt 1 \iff |x|\lt 1 \iff -1\lt x\lt 1 $
Ответ: $x \in (-1;1)$